Mang nét đặc trưng của một quốc gia phương Đông, nên việc thờ cúng ông bà, tổ tiên rất được người Việt ta xem trọng. Và đây cũng là nét đẹp của truyền thống văn hóa lâu đời mà chúng ta đang cố gắng gìn giữ. Thông thường, mỗi gia đình đều có bàn thờ để thờ cúng gia tiên. Và ở những dòng họ lớn, còn lập hẳn cả một nhà thờ tổ, ghi lại tổ tiên các đời cho con cháu thờ phụng. Và hàng năm, nước ta cũng có những lễ hội, chẳng hạn như Giỗ tổ Hùng Vương để thể hiện truyền thống này. Mời bạn tìm hiểu thêm về nét đẹp của tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên qua bài viết sau.
Mục Lục
Nét đẹp văn hóa của việc thờ cúng tổ tiên
Nhà – Làng – Nước là ba trụ cột của văn hóa Việt Nam. Từ tục thờ cúng gia tiên trong mỗi gia đình Việt. Đến truyền thống thờ cúng dòng tộc tại các làng quê. Cao nhất là cả dân tộc cùng thờ cúng một nguồn cội chung. Thể hiện giá trị nhân văn, đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, tinh thần đại đoàn kết. Và sự gắn kết cộng đồng, sức mạnh của dân tộc Việt Nam qua hàng ngàn năm lịch sử.
Điển hình là ngôi nhà thờ tổ dòng họ Vũ tại huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh. Được xây dựng cách đây ngót 300 năm. Kể từ ngày họ Vũ tới đây định cư vào nửa cuối thế kỷ XVII. Bao đời con cháu nối tiếp thờ tự tổ tiên. Ngôi nhà thờ họ giờ trở thành nơi mà con cháu cả dòng họ Vũ trở về sau một năm lao động vất vả vào dịp đầu Xuân năm mới. Để báo cáo lên tổ tiên những gì mình đã làm được. Và cầu mong sự phù hộ của tiền nhân cho một năm mới làm ăn khấm khá hơn.
Thờ cúng tổ tiên là nhớ về nguồn cội
Ông Vũ Văn Tích, Trưởng tộc dòng họ Vũ, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh cho biết: “Nói chung, con cháu dù có đi đâu, về đâu thì cứ đầu Xuân năm mới lại tụ tập về đây. Mọi việc khen thưởng, khuyến khích học hành đều được tiến hành tại đây. Vì thế mà nhà thờ họ thực sự đóng vai trò rất quan trọng. Trong đời sống dòng họ Vũ chúng tôi”.
Ngày xưa dân gian thường nói “Làng nước”, có nghĩa là có Làng rồi mới có Nước. Sức mạnh từ những ngôi làng ở khắp các miền quê tạo ra sức mạnh của cả một dân tộc. Mà trong những ngôi làng ấy thì các dòng họ đóng vai trò quan trọng. Sự cố kết của các dòng họ tạo ra sự cố kết cộng đồng trong làng, trong nước nói chung. Và việc xây dựng, duy trì những nhà thờ họ như thế chính là yếu tố tiên quyết. Để những người trong cùng một họ tộc đoàn kết cùng nhớ về nguồn cội chung.
Ý nghĩa của bàn thờ tổ tiên
Bàn thờ là nơi tưởng nhớ, nó như một thế giới thu nhỏ của người đã khuất. Hai cây đèn tượng trưng cho Mặt Trời, Mặt Trăng, hương là tinh tú. Từ những đặc tính cơ bản này. Người Việt đã hội dần vào bàn thờ nhiều hình tượng phụ mang tính thiêng liêng khác. Khi phát hiện ra lửa, người ta nhận thấy chỉ có khói bay lên và dần dần khói lửa đã đi vào hội lễ. Từ đó nảy sinh nến và hương trong việc tín ngưỡng.
Xem thêm bài viết về Văn hóa Việt Nam tại đây
Trên bàn thờ tổ tiên, ở chính giữa đặt bát hương (tượng trưng cho tinh tú). Và trên bát hương có cây trụ để cắm hương vòng (tượng trưng cho trục vũ trụ); Ở hai góc ngoài bao giờ cũng có hai cây đèn (hoặc nến). Tượng trưng cho Mặt Trời ở bên trái và Mặt Trăng ở bên phải. Khi cần giao tiếp với tổ tiên (có lúc thỉnh cầu, có khi sám hối…) người ta thường đốt nến (đèn dầu) và thắp hương. Mọi nguyện cầu theo các vòng khói hương chuyển đến ông bà tổ tiên.
Đặc trưng của văn hóa nông nghiệp cũng được thể hiện ở trên bàn thờ tổ tiên của người Việt. Thông thường, ở ngay sau bát hương thường có một cái đỉnh ba chân, nắp đỉnh được vẽ hình con lân với ý nghĩa sức mạnh bề trên kiểm soát tinh thần con cháu khi đứng trước bàn thờ.
Lời kết
Ở đâu đó người ta đang nói đến những mặt tiêu cực của sự cố kết dòng họ như tình trạng ganh đua xây dựng nhà thờ họ quá lãng phí, hay câu chuyện “một người làm quan cả họ được nhờ”… Nhưng tất cả những điều chưa đẹp đó rõ ràng sẽ biến mất theo thời gian, cái còn lại chính là những giá trị đáng quý và đáng trân trọng nhất của truyền thống thờ cúng họ tộc của người Việt, đó là truyền thống uống nước nhớ nguồn, đó là sự cố kết cộng đồng để tạo ra sức mạnh chung, rồi từ đó mỗi dòng họ lại cùng nhớ về một nguồn cội chung của cả dân tộc trong ngày giỗ Tổ, trở thành tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương.
Bài viết cùng chủ đề: